Ολοένα και περισσότεροι πάσχουν από … hikikomori!

Ενάμιση εκατομμύριο νέοι άνθρωποι στην Ιαπωνία ζούνε σαν ερημίτες, σύμφωνα με κυβερνητική μελέτη, απομονωμένοι μέσα στα σπίτια τους, για διάστημα μηνών έως και χρόνων. Φαίνεται ότι πάσχουν από το σύνδρομο “hikikomori”. Ο όρος εδραιώθηκε το 1998 και αποδίδεται στον Ιάπωνα ψυχολόγο Tamaki Saito, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο σχετικά με την κοινωνική απόσυρση.

Σήμερα, 2024, απασχολεί περισσότερο από 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους στην Ιαπωνία, αλλά και πολλούς παγκοσμίως, με όλους να μοιράζονται κοινά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά, όπως την απομάκρυνση από την κοινωνική ζωή, την παραμονή στο σπίτι τους για μήνες έως χρόνια και την ενασχόλησή τους μόνο με βιβλία, βίντεο παιχνίδια και μια γενικότερη αίσθηση αποτραβήγματος από τον κόσμο.

Αυτός ο όρος λοιπόν, που μεταφράζεται ως “τραβιέμαι προς τα μέσα” ή “είμαι περιορισμένος”, φαίνεται πλέον να είναι κάτι περισσότερο από μια απλή τάση, καθώς μετασχηματίζεται σε ένα σύνθετο, παγκόσμιο ψυχολογικό φαινόμενο, με βαθιές πολιτιστικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Κατανοώντας το Hikikomori

Το Hikikomori χαρακτηρίζεται συνήθως από ακραία κοινωνική απόσυρση. Οι πάσχοντες αποφεύγουν όλες τις μορφές κοινωνικής αλληλεπίδρασης, συμπεριλαμβανομένου του σχολείου, της εργασίας, ακόμη και της οικογενειακής ζωής. Περιορίζονται στα δωμάτιά τους, με ελάχιστη επαφή με τον έξω κόσμο. Η πάθηση αυτή προσβάλλει κυρίως νεαρούς άνδρες, αν και όλο και συχνότερα αναφέρονται περιπτώσεις μεταξύ γυναικών και ηλικιωμένων ατόμων.

Το ιαπωνικό Υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας ορίζει ως hikikomori τα άτομα που παραμένουν απομονωμένα στο σπίτι τους για έξι μήνες ή περισσότερο, εξαιρουμένων όσων έχουν διαγνωστεί με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια. Το σύνδρομο περιλαμβάνει επίσης ένα ευρύ φάσμα συμπεριφορών και κινήτρων, γεγονός που καθιστά την ολοκληρωμένη αντιμετώπισή του πρόκληση.

Αιτίες και παράγοντες που συμβάλλουν

Τα αίτια του hikikomori είναι πολύπλευρα και έχουν τις ρίζες τους σε έναν συνδυασμό πολιτισμικών, κοινωνικών και ψυχολογικών παραγόντων:

Πολιτισμική πίεση: Πολλές κοινωνίες ανά τον κόσμο, όπως η ιαπωνική, αλλά και η ελληνική, δίνουν σημαντική έμφαση στην ακαδημαϊκή και επαγγελματική επιτυχία. Αυτή η πίεση για διάκριση μπορεί να είναι καθηλωτική, ιδίως για τους νέους άνδρες που συχνά αναμένεται να εκπληρώσουν τους παραδοσιακούς ρόλους του τροφοδότη. Η αποτυχία να ανταποκριθούν σε αυτές τις υψηλές προσδοκίες μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα ντροπής και ανεπάρκειας, προκαλώντας την απόσυρση. Το ίδιο μπορεί να ισχύει φυσικά και για ανθρώπους που αδυνατούν να εκφράσουν ανοιχτά τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, ιδίως όταν αυτές δεν «συνάδουν» με τα κοινωνικά δεδομένα και πρότυπα.

Εκφοβισμός και κοινωνικό άγχος: Ο εκφοβισμός (ijime) στα σχολεία είναι ένα σοβαρό ζήτημα στην Ιαπωνία, αλλά και παγκόσμια, οδηγώντας πολλούς νέους να αποτραβηχτούν από κοινωνικά περιβάλλοντα όπου αισθάνονται ανασφαλείς. Σε συνδυασμό με το κοινωνικό άγχος, ο φόβος της κρίσης και της γελοιοποίησης μπορεί να οδηγήσει τα άτομα στην απομόνωση.

Οικογενειακή δυναμική: Η παραδοσιακή οικογενειακή δομή σε πολλές χώρες μπορεί επίσης να συμβάλει στο hikikomori. Οι γονείς μπορεί ακούσια να επιτρέψουν την κατάσταση, παρέχοντας τις βασικές ανάγκες του απομονωμένου ατόμου, επιτρέποντάς του να παραμείνει απομονωμένο χωρίς να αντιμετωπίσει άμεσες συνέπειες.