Euro 2024: Αρχίζει η γιορτή του Ευρωπαϊκού Ποδοσφαίρου

Δέκα σύγχρονα γήπεδα σε δέκα διαφορετικές γερμανικές πόλεις, 24 εθνικές ομάδες σε έξι ομίλους, συνολικά 51 αγώνες, με ήδη εξαντλημένα τα 2,7 εκατομμύρια εισιτήριά τους. Η σημαντικότερη ποδοσφαιρική διοργάνωση της χρονιάς ανεβάζει αυλαία. Το 17ο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ξεκινά αύριο, Παρασκευή. Για μια μεγαλειώδη παράσταση διάρκειας ενός ολόκληρου μήνα.

Αν οι πρόσφατες ευρωεκλογές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προσεχή επεξεργασία της νομοθεσίας που ισχύει σε όλα τα κράτη-μέλη, οι εθνικές ποδοσφαιρικές ομάδες της Γηραιάς Ηπείρου υπογραμμίζουν κάτι εξίσου σπουδαίο. Με τη συμμετοχή τους στο Euro 2024 θέλουν να υπενθυμίσουν και να προσυπογράψουν μερικές από τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες. Ισως να μην τις έχουν πάρει χαμπάρι όσοι βρίσκονται ή έχουν ταξιδέψει στη Γερμανία για το τουρνουά αυτές τις καλοκαιρινές ημέρες.

Πιθανότατα αυτές κρύβονται πίσω από τα γιγάντια αντίγραφα του εμβληματικού Κυπέλλου Ανρί Ντελονέ, του πρώτου γενικού γραμματέα της UEFA και εμπνευστή της διοργάνωσης, που δεσπόζουν στις εισόδους των κεντρικών σιδηροδρομικών σταθμών. Ενδεχομένως επισκιάζονται από την επίσημη μασκότ της διοργάνωσης, το χαριτωμένο αρκουδάκι Αλμπερτ. Ετσι κι αλλιώς, σε μια χώρα που λατρεύει το ποδόσφαιρο και διαχρονικά φιλοξενεί με επιτυχία μεγάλα αθλητικά γεγονότα, τα πάντα στροβιλίζονται στον μεθυστικό χορό της διοργάνωσης. 

12 εκατομμύρια επισκέπτες

Από καιρό, άλλωστε, επικρατεί αναβρασμός κρατήσεων σε ξενοδοχεία και Airbnb. Η βιομηχανία λιανικών πωλήσεων και εστίασης βρίσκεται σε διέγερση. Η Ενωση Γερμανών Ζυθοποιών ξεφυσά ανακουφισμένη καθώς αναμένει ανάκαμψη της μακροπρόθεσμης πτωτικής τάσης κατανάλωσης μπίρας. Οι υποδομές στις ζώνες φιλάθλων έξω από τα γήπεδα που θα φιλοξενήσουν περίπου 12 εκατομμύρια επισκέπτες και θα τους διασκεδάσουν με συναυλίες δεκάδων μουσικών συγκροτημάτων, DJ sets, πάρτυ, χάπενινγκ, ολονύκτιες παραστάσεις, εκθέσεις και υπαίθριες γιγαντοοθόνες διαστάσεων 120 τ.μ. είναι έτοιμες, σύμφωνα με την παροιμιώδη γερμανική οργάνωση, τον προγραμματισμό και την αποτελεσματικότητα.

Οι δυνάμεις ασφαλείας βρίσκονται σε εγρήγορση πολύ πριν από την έναρξη των αγωνιστικών και ψυχαγωγικών εκδηλώσεων για να αποτρέψουν πιθανές απειλές από ισλαμικές εξτρεμιστικές ομάδες, βίαια επεισόδια από αμετανόητους χούλιγκαν αλλά και δόλιες κυβερνοεπιθέσεις. 

Μήνυμα ενότητας

Σε αυτή την έξαψη το μήνυμα της διοργάνωσης κάπως χάνεται στο λογότυπο που έχει σχεδιαστεί με τα χρώματα από τις σημαίες των 55 ομοσπονδιών-μελών της UEFA και κοσμεί τα μέσα των δημόσιων συγκοινωνιών. Μπερδεύεται σχεδόν στους διαφημιστικούς χώρους προβολής των πολυεθνικών χορηγών. Ωστόσο το σλόγκαν, αν και δεν τραβάει την προσοχή, είναι εκεί, δυναμικά παρόν. Φαρδιά πλατιά γράφει στα γερμανικά «Vereint im Herzen Europas», ήγουν «Ενωμένοι στην καρδιά της Ευρώπης». Ενα σύνθημα αφοσίωσης που ενισχύει το μήνυμα της ενότητας, της συνοχής και της ένταξης. Διαμηνύει μέσω του ποδοσφαίρου την ελευθερία ταξιδιών, συναθροίσεων, έκφρασης. Δίνει έμφαση στην πρόληψη και καταπολέμηση κάθε μορφής διακρίσεων, στη διασφάλιση του σεβασμού και της προστασίας των δικαιωμάτων όλων.

Προφανώς, όλα αυτά ερμηνεύονται ως λίγο ρομαντικά και φανατίζουν κάπως ιδεαλιστικά. Λογικό και αναμενόμενο. Για την πλειονότητα των Ευρωπαίων φιλάθλων που θα συρρεύσουν στα γήπεδα ή θα παρακολουθήσουν τα ματς από την τηλεόραση του σπιτιού τους, όσο κι αν είναι εκτιμητές και αξιόλογες οι συναισθηματικές εκκλήσεις, αυτές παραμένουν καταχωρημένες στο περιθώριο σχεδόν του αγωνιστικού χώρου, της κερκίδας ή του καναπέ.

Τα φαβορί

Τα ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη φαντασμαγορική δράση. Στις συναρπαστικές αναμετρήσεις, στην προσδοκία, στο σασπένς, στη συγκίνηση του θεάματος. Και, φυσικά, εστιάζεται στα ερωτήματα και τις προβλέψεις. Ολες άλλωστε οι ισχυρές εθνικές ποδοσφαιρικές ομάδες θα είναι ανταγωνιστικά παρούσες. Και φυσικά, μία μόνο θα κατακτήσει το τρόπαιο. Θα τα καταφέρει άραγε ως οικοδέσποινα η γερμανική Νασιοναλμάνσαφτ των Λιρόι Σανέ και Φλόριαν Βιρτς; Τι πιθανότητες έχουν οι Ολλανδοί Οράνιε των Βίρτζιλ φαν Ντάικ και Φρένκι ντε Γιονγκ και πόσες οι Βέλγοι Κόκκινοι Διάβολοι του Κέβιν Ντε Μπρόινε; Ποιοι προβάλλονται ως φαβορί, τα Τρία Λιοντάρια ή οι Μπλε; Η Αγγλία των Χάρι Κέιν και Φιλ Φόντεν ή η Γαλλία των Κιλιάν Εμπαπέ και Ουσμάν Ντεμπελέ; Και, ακόμη, ποιος θα θεωρούσε άκριτα αουτσάιντερ την πορτογαλική Σελεσάο Ντας Κίνας των Κριστιάνο Ρονάλντο και Ραφαέλ Λεάο ή τους Ισπανούς Φούριας Ρόχας των Πέδρι και Ρόδρι; Πόσο μάλλον θα παρέβλεπε την κάτοχο του τίτλου της πρωταθλήτριας από το 2021 -αντί του 2020 λόγω πανδημίας- ιταλική Σκουάντρα Ατζούρα των Τζίτζι Ντοναρούμα και Νικολό Μπαρέλα; Οποιος τέλος πάντων ποντάρει σε εξωφρενικές εκπλήξεις ας προστρέξει για υπέρογκες αποδόσεις στα στοιχηματζίδικα. Μέχρι τον τελικό στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, την Κυριακή 14 Ιουλίου, υπάρχει άφθονος χρόνος για ρίσκα, προφητείες και μαντεψιές. 

Ο «λογαριασμός»

Ομως, όπως συμβαίνει σε κάθε μεγάλη ποδοσφαιρική γιορτή, το πιο σημαντικό στοιχείο των αγώνων δεν είναι ό,τι σχετίζεται με την μπάλα αυτή καθαυτή. Ναι μεν οι διοργανωτές προωθούν ένα ποδοσφαιρικό σόου όπου όλοι θα νιώθουν ευπρόσδεκτοι και θα γιορτάζεται η διαφορετικότητα, αλλά τα λεφτά έχουν τον κυρίαρχο πρωταγωνιστικό ρόλο. Η UEFA αναμένει έσοδα άνω των 2 δισ. ευρώ από την εκμετάλλευση τηλεοπτικών και εμπορικών δικαιωμάτων και αστρονομικά κέρδη άνω του 1 δισ. ευρώ. Από τα τελευταία θα μοιράσει ως χρηματικό έπαθλο στις 24 ομάδες συνολικά 331 εκατ. ευρώ, ανάλογα με τα αποτελέσματα, τη βαθμολογική κατάταξη και τις προκρίσεις ανά γύρο της καθεμιάς. Οποια από αυτές σηκώσει το τρόπαιο, θα ανταμειφθεί με περίπου 28,5 εκατ. ευρώ. Κάτι δηλαδή αισθητά λιγότερο από το 1/6 της εκτιμώμενης αξίας ύψους 180 εκατ. τόσο του Κιλιάν Εμπαπέ όσο και του Τζουντ Μπέλιγχαμ.

Εκείνοι βέβαια που θα βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη τους και θα ανοίξουν γαλαντόμα το πορτοφόλι τους είναι οι Γερμανοί φορολογούμενοι. Σύμφωνα με κοινή έρευνα του δημόσιου τηλεοπτικού δικτύου ZDF και του ειδησεογραφικού περιοδικού «Spiegel», η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, τα κρατίδια και οι διοργανώτριες πόλεις θα πληρώσουν περίπου 650 εκατ. ευρώ για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα.

Προφανώς τίποτε δεν γίνεται τζάμπα. Αλλά και η χώρα δεν βρίσκεται, όπως άλλοτε, στα οικονομικά ντουζένια της. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε την υπερβολική εξάρτησή της από τη φθηνή ρωσική ενέργεια. Με συνέπεια η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης να αναμένει ανάπτυξη περίπου 0,3% φέτος. Ρυθμός πολύ αργός που τη φέρνει αρκετά πίσω από άλλες μεγάλες βιομηχανικές χώρες. 

Η οικονομική στασιμότητα την καθιστά λιγότερο σίγουρη για τη θέση της στον κόσμο. Ασφαλώς περιμένει με το Euro 2024 μια χρονιά-ρεκόρ για τον τουρισμό της και ελπίζει σε αναζωογόνηση των λιανικών πωλήσεων μπράτβουρστ και καρτόφεν. Οπως επίσης προσδοκά βελτίωση των μέτριων ψηφιακών υποδομών στις πόλεις υποδοχής των αγώνων και την καινοτόμα αναβάθμισή τους με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Κάπως πρέπει να αποζημιωθεί, άλλωστε, για τη συστηματική προετοιμασία ενός τόσο μεγάλου πανηγυριού.

Η κληρονομιά του 2006

Στην πραγματικότητα, καμία ποδοσφαιρική διοργάνωση, όσο κύμα ενθουσιασμού και να ξεσηκώσει στους πολίτες, δεν διορθώνει έναν γραφειοκρατικό δημόσιο τομέα, δεν καταπραΰνει τις πολιτικές διαφορές, ούτε θεραπεύει τις κοινωνικές διαιρέσεις για περισσότερο από μια φευγαλέα στιγμή. Πόσο μάλλον δεν κάνει τα τρένα να κινούνται με ακρίβεια στην ώρα τους. Οι κάποτε άψογοι σιδηρόδρομοι της χώρας υποφέρουν τακτικά από απεργίες και καθυστερήσεις, ενώ βιώνουν χρόνια έλλειψη επενδύσεων.

Φημολογείται ότι οι γείτονές τους Ελβετοί και Αυστριακοί έχουν τόσο λίγη εμπιστοσύνη στο γερμανικό δίκτυο μεταφορών επιβατών ώστε θα προσέλθουν στη Γερμανία για να παρακολουθήσουν τις ομάδες τους με ιδιωτικά μέσα. Χιλιάδες Ολλανδοί φίλαθλοι σχεδιάζουν να φτάσουν ως εκεί με ποδήλατα.

Εκτιμάται ότι ο μόνος μετρήσιμος θετικός αντίκτυπος για τη Γερμανία είναι ότι θα βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος για τέσσερις εβδομάδες. Γεγονός που θα της δώσει την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως μια σύγχρονη, κοσμοπολίτικη, ανεκτική, αλληλέγγυα και φιλική χώρα. Δεν είναι αμελητέο, αλλά η συμβολική κληρονομιά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2006 που διοργάνωσε έχει πλέον ξεφτίσει. Εκείνο το ευφορικό «καλοκαιρινό παραμύθι» μιας ενωμένης πια χώρας με ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, σούπερ τεχνολογικές υποδομές και ζωντανή πολιτιστική σκηνή είναι πλέον μακρινή ανάμνηση.

Μεσολάβησαν βέβαια από τότε 18 χρόνια, μια ζόρικη οικονομική κρίση στον ευρωπαϊκό Νότο, μια ανεξέλεγκτη φονική πανδημία, ενώ διαρκεί ήδη ένας αιματηρός πόλεμος μετά την ωμή επίθεση των Ρώσων στην Ουκρανία. Η Γερμανία του 2024 είναι μια πολύ διαφορετική χώρα. Πέρα από τις νευρώσεις και τα κολλήματά της δείχνει πιο αδύναμη, πιο θυμωμένη και πιο πολιτικά κατακερματισμένη. 

Σε αυτό το περιβάλλον ήθελε επειγόντως να βρει ένα εγγυημένο αντίδοτο στη φθορά του κύρους της και αναζητούσε αποφασιστικά ένα δυναμικό επικοινωνιακό σύνθημα προοπτικής. Το ανακάλυψε μέσω της παγκοσμιοποιημένης θρησκείας του ποδοσφαίρου με τους δισεκατομμύρια πιστούς. Επιλέχτηκε δίκαια, αξιοκρατικά και μάλλον βολικά -στο κέντρο της Ευρώπης γαρ- να διοργανώσει με μεθοδική αρτιότητα αυτό το ευρωπαϊκό τουρνουά ποδοσφαίρου αφού μόνη αντίπαλός της στη διεκδίκησή του ήταν η Τουρκία.

Ο σοφός Φίλιπ Λαμ

Να το λοιπόν να περιγράφεται το Euro 2024 ως «σημείο καμπής για την Ευρώπη, για την κοινωνία, για όλους μας! Ενα τουρνουά που μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνειδητά για να δημιουργήσει μια αίσθηση ενότητας. Να αναβιώσει την ευρωπαϊκή ιδέα προκειμένου να αντέχει καλύτερα τις κρίσεις και τις συγκρούσεις στο μέλλον». Θα μπορούσε αυτή η τοποθέτηση να ανήκει στον Γερμανό καγκελάριο ή σε κάποιο από τα υπουργικά στελέχη της τριτοκομματικής κυβέρνησής του. Κι όμως, πρόκειται για απόσπασμα ενός άρθρου που έγραψε τον περασμένο Οκτώβριο ο πρώην κάπτεν της Εθνικής Γερμανίας και σημερινός διευθυντής της διοργάνωσης Euro 2024 Φίλιπ Λαμ.

Στις φιλόξενες σελίδες του κορυφαίου αθλητικού περιοδικού της Γερμανίας «Kicker», με εκδοτική ζωή πάνω από 100 χρόνια, ο 40χρονος Λαμ, ένα από τα καλύτερα φουλ μπακ της γενιάς του και κατακτητής του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2014 στη Βραζιλία, ήταν απολύτως σαφής: «Η Ευρώπη και οι αξίες της -όπως η δημοκρατία και η ελευθερία, η διαφορετικότητα, η ανεκτικότητα, η συνοχή, η συνύπαρξη- θα πρέπει να ενισχυθούν και να γιορταστούν σε αυτή τη διοργάνωση».

Ο γεννημένος στο Μόναχο Λαμ από τα 11 χρόνια του έως το τέλος της επαγγελματικής του καριέρας ως ποδοσφαιριστής στην Μπάγερν Μονάχου δεν είναι κανένας μεγαλοπαράγοντας, ενεργός ακτιβιστής ή εκλεγμένος πολιτικός. Απλώς υποστηρίζει με θάρρος ότι το ποδόσφαιρο αποτελεί δεσμευτική δύναμη ενάντια στον λαϊκισμό, στην ξενοφοβία, στον νοσηρό εθνικισμό, στον διχασμό. Οχι μόνο για τη Γερμανία, αλλά σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. 

Σε αρκετούς οι πεποιθήσεις του φάνταζαν ως μεγαλοστομίες με πολιτικάντικα τρικ και εξωραϊστικά δολώματα. Κατηγορήθηκε περιφρονητικά ότι κατέβαζε μεγαλειώδες ιδέες. Πράγμα εύκολο, αλλά το δύσκολο είναι η εφαρμογή τους. Η ταπεινή αλήθεια είναι ότι περιέγραφε ένα υγιές περίγραμμα της διοργάνωσης βασισμένης σε αρχές και ιδανικά που εγγυώνται μια συλλογικά απολαυστική κάθαρση από εχθροπαθή ζιζάνια. Οπως στο φινάλε δικαιούνται όλες οι γιορτές.

Εναρξη με Σκωτία

Με την ποδοσφαιρική φιέστα να ξεκινά την επόμενη Παρασκευη στο Μόναχο. Μπροστά σε 67.000 θεατές το εναρκτήριο παιχνίδι θα βρει αντιμέτωπες τη γηπεδούχο οικοδέσποινα Γερμανία και τη Σκωτία. Σαφώς οι Χαϊλάντερς και οι Λόουλαντς του «στρατού του ταρτάν», όπως είναι το παρατσούκλι της εθνικής ομάδας των Σκωτσέζων, δίνουν το «παρών» στη διοργάνωση. Οπως επίσης και οι «δυναμίτες» της Δανίας.

Εισιτήριο για την τελική φάση έχει εξασφαλίσει και θα παραβρίσκεται στα γερμανικά γήπεδα σύσσωμη η κεντροευρωπαϊκή γεωγραφική λωρίδα αποτελούμενη από τις Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Αυστρία, Ελβετία. Από τα ευρύτερα Βαλκάνια στο ραντεβού των τελικών ευρωαναμετρήσεων θα παραβρεθούν οι Αλβανία, Σερβία Κροατία, Σλοβενία, Ρουμανία, Τουρκία. Παρούσα και η ταλαιπωρημένη Ουκρανία από τη βάναυση επίθεση της Ρωσίας. Η τελευταία αποκλείστηκε ηθικά και δίκαια από τα προκριματικά κιόλας εξαιτίας των μακελάρικων ακροτήτων της εις βάρος των δύστυχων Ουκρανών αμάχων. 

Η ελληνική μοναξιά

Α, ναι, στην κορυφαία ποδοσφαιρική συνάντηση της Ευρώπης θα είναι παρούσα και η Γεωργία. Πράγμα που ματαίως προσπαθούν να λησμονήσουν όλοι οι φίλαθλοι της Γαλανόλευκης ύστερα από εκείνο το «καταραμένο» βράδυ της 26ης Μαρτίου του 2024 στην Τιφλίδα. Στον αγώνα για τα πλέι οφ πρόκρισης ο οποίος στοίχισε τον οδυνηρό αποκλεισμό της Εθνικής Ελλάδας, με την ήττα 4-2 στα πέναλτι από τη Γεωργία. Είχαμε καλλιεργήσει, έστω βασανιστικά, ελπίδες για πέρασμα στους τελικούς του Euro με παρακαταθήκη την επική κατάκτηση του ευρωπαϊκού τροπαίου στην Πορτογαλία. Αλλά αυτό συνέβη πριν από 20 έτη. Τώρα απομείναμε δραματικά εξόριστοι, ούτε καν θλιβεροί κομπάρσοι, να ατενίζουμε από μακριά τη διοργάνωση.

Ας ελπίσουμε ότι θα παρακολουθήσουμε εξ αποστάσεως ένα συναρπαστικό τουρνουά δίχως αδιάφορα, νυσταλέα και μονότονα ματς που θα προκαλούν αβυσσαλέα χασμουρητά. Σε κάθε περίπτωση, θα είναι μια μικρή παρηγοριά στη δική μας απουσία από το Euro 2024. Υπομονή έως το 2028 που η διοργάνωση του Euro έχει ανατεθεί από κοινού στην Ιταλία και την Τουρκία. Σε μια επίσης δίσεκτη χρονιά που για τους αισιόδοξους κοντοζυγώνει. Για όσους, όμως, πιστεύουν τους προληπτικούς, θα είναι μία ακόμη αιτία αστρολογικής κακοδαιμονίας για την ελληνική εθνική ομάδα ποδοσφαίρου. Αντε να τους εξηγήσει κανείς μετά ότι και το 2004 δίσεκτο ήταν.