Στις 20 Απριλίου 1989, στην καρδιά μιας έντονης προεκλογικής περιόδου, ο Ανδρέας Παπανδρέου εκτόξευσε μια φράση που θα γράφονταν ανεξίτηλα στην πολιτική ιστορία της χώρας: «Τσοβόλα, δώστα όλα».
Απευθυνόμενος στον τότε υπουργό Οικονομικών της κυβέρνησής του, Δημήτρη Τσοβόλα, μέσα σε ένα ξέφρενο πλήθος στο Περιστέρι, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ δεν φανταζόταν ίσως πως η ατάκα αυτή θα τον ακολουθούσε –και μαζί της τον Τσοβόλα– για δεκαετίες.
Η περίφημη αυτή φράση ειπώθηκε μόλις δύο μήνες πριν τις κρίσιμες εκλογές του Ιουνίου του 1989, οι οποίες οδήγησαν τη χώρα σε μια μακρά πολιτική αστάθεια. Το καλοκαίρι εκείνο, ξεκίνησε η περιπέτεια του «Βρώμικου ’89», με τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Δημήτρη Τσοβόλα να βρίσκονται στο επίκεντρο του πολιτικού θρίλερ που κορυφώθηκε με το Ειδικό Δικαστήριο.
Η Ελλάδα απέκτησε νέα κυβέρνηση μόλις τον Απρίλιο του 1990, μετά από τρεις εκλογικές αναμετρήσεις και τον σχηματισμό μιας βραχύβιας οικουμενικής κυβέρνησης τον Νοέμβριο του ’89.
Μια φράση, ένα σύνθημα, μια εποχή
Το «Τσοβόλα, δώστα όλα» γεννήθηκε αυθόρμητα. Δεν ήταν αποτέλεσμα επιτελικού σχεδιασμού, αλλά καρπός της αμεσότητας του Ανδρέα με το πλήθος. Ένα σύνθημα μπαλκονιού, που καθρεφτίζει τη σχέση του Παπανδρέου με τη βάση του ΠΑΣΟΚ.
Η φράση έγινε μέρος της συλλογικής μνήμης των Ελλήνων και συνέδεσε ανεξίτηλα το όνομα του Δημήτρη Τσοβόλα με την έννοια της παροχής και της οικονομικής ενίσχυσης του λαού, ειδικά σε προεκλογικές περιόδους.
Από τη λιτότητα στις παροχές: το πολιτικό υπόβαθρο
Το 1989, το ΠΑΣΟΚ είχε κλείσει ήδη οκτώ χρόνια στην εξουσία, μετά τη νίκη του 1981 και την επανεκλογή του το 1985. Η πρώτη κυβερνητική θητεία χαρακτηρίστηκε από φιλολαϊκά μέτρα, αυξήσεις και κοινωνικές παροχές. Όμως, μετά το 1985, με υπουργό Οικονομίας τον Κώστα Σημίτη, ακολουθήθηκε ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας: πάγωμα μισθών, συντάξεων, περιορισμοί στις συμβάσεις εργασίας, ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα και προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Η κοινωνική αντίδραση υπήρξε έντονη. Ξέσπασαν μεγάλες απεργίες, η ΠΑΣΚΕ διασπάστηκε, η κυβέρνηση συγκρούστηκε με τη ΓΣΕΕ και διόρισε μέσω Δικαιοσύνης νέα διοίκηση. Η Ελλάδα βίωσε ένα έντονο κύμα κοινωνικής δυσαρέσκειας και κατηγορίες κατά του ΠΑΣΟΚ για απομάκρυνση από τις σοσιαλιστικές του αρχές.
Το φθινόπωρο του 1987, το πρόγραμμα λιτότητας εγκαταλείφθηκε και ο Κώστας Σημίτης παραιτήθηκε. Η νέα πολιτική γραμμή, με τον Δημήτρη Τσοβόλα στο τιμόνι της οικονομίας, σηματοδότησε επιστροφή στις παροχές και στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους. Το σύνθημα του Ανδρέα ήρθε ως επισφράγιση αυτής της στροφής.
Τι απαντούσε ο Τσοβόλας για την ιστορική φράση
Τρεις δεκαετίες αργότερα, το 2019, ο ίδιος ο μίλησε για την περίφημη φράση που σφράγισε την πολιτική του εικόνα:
«Δεν έδωσα δραχμή το 1989. Αν κάποιος βρει απόφασή μου με παροχές το πρώτο εξάμηνο, θα ζητήσω δημόσια συγγνώμη. Αρνήθηκα να εγκρίνω αυξήσεις σε στρατιωτικούς και αστυνομικούς, επειδή δεν υπήρχε σχετική πρόβλεψη στον προϋπολογισμό. Κάποιοι με φώναζαν “Τσιγκούνη Ηπειρώτη”. Αυτός που πραγματικά ‘τα έδωσε όλα’ ήταν ο Αντώνης Σαμαράς, ο διάδοχός μου στο υπουργείο Οικονομικών, ο οποίος ξεκίνησε εγκρίνοντας τις αυξήσεις που εγώ είχα απορρίψει».
Για να παρέχουμε την καλύτερη εμπειρία, χρησιμοποιούμε τεχνολογίες όπως cookies για την αποθήκευση ή/και την πρόσβαση σε πληροφορίες συσκευών. Η συγκατάθεση για τις εν λόγω τεχνολογίες θα μας επιτρέψει να επεξεργαστούμε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως συμπεριφορά περιήγησης ή μοναδικά αναγνωριστικά σε αυτόν τον ιστότοπο. Η μη συγκατάθεση ή η ανάκληση της συγκατάθεσης, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά ορισμένες λειτουργίες και δυνατότητες.
Λειτουργικά
Πάντα ενεργό
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση είναι απολύτως απαραίτητη για τον νόμιμο σκοπό της δυνατότητας χρήσης συγκεκριμένης υπηρεσίας που ζητείται ρητά από τον συνδρομητή ή τον χρήστη ή με αποκλειστικό σκοπό τη μετάδοση επικοινωνίας μέσω δικτύου ηλεκτρονικών επικοινωνιών.
Προτιμήσεις
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση είναι απαραίτητη για τον νόμιμο σκοπό της αποθήκευσης προτιμήσεων που δεν ζητούνται από τον συνδρομητή ή τον χρήστη.
Στατιστικά
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για στατιστικούς σκοπούς.Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για ανώνυμους στατιστικούς σκοπούς. Χωρίς κλήτευση, η εθελοντική συμμόρφωση εκ μέρους του Παρόχου Υπηρεσιών Διαδικτύου ή πρόσθετες καταγραφές από τρίτο μέρος, οι πληροφορίες που αποθηκεύονται ή ανακτώνται για το σκοπό αυτό από μόνες τους δεν μπορούν συνήθως να χρησιμοποιηθούν για την αναγνώρισή σας.
Εμπορικής Προώθησης
Η τεχνική αποθήκευση ή πρόσβαση απαιτείται για τη δημιουργία προφίλ χρηστών, για την αποστολή διαφημίσεων ή για την καταγραφή του χρήστη σε έναν ιστότοπο ή σε διάφορους ιστότοπους για παρόμοιους σκοπούς εμπορικής προώθησης.
Εφημερεύοντα
Κίνηση
Καιρός
