Άπιαστες οι τιμές των ακινήτων για το εισόδημα των νοικοκυριών – Ανέφικτη η αγορά, δύσκολη η ενοικίαση

Οι πιέσεις που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια στην αγορά κατοικίας, με τις μεγάλες αυξήσεις των ενοικίων και την άνοδο των τιμών αγοράς ακινήτων, έχουν καταστήσει δύσκολη την πρόσβαση των ελληνικών νοικοκυριών σε προσιτή στέγαση, όπως προκύπτει από μελέτη της Alpha Bank. Οι τιμές των κατοικιών ανέκαμψαν γρήγορα από το 2018 και μετά, ανακτώντας σχεδόν το σύνολο των απωλειών της περιόδου της οικονομικής ύφεσης. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη χαμηλή κατασκευαστική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της κρίσης, την ισχυρή εξωτερική ζήτηση και την επέκταση της οικονομίας διαμοιρασμού τα τελευταία χρόνια, ενέτειναν τις πιέσεις, σε σχέση με το διαθέσιμο εισόδημα. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 13,9% το 2023 και 8,7% το 2024.  Την ίδια περίοδο, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών κατέγραψε αύξηση αλλά με βραδύτερο ρυθμό: 8,1% εννεάμηνο 2023, 5,6% το 2024 σε ετήσια βάση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων θεωρεί ανέφικτη την αγορά (54%), αλλά και την ενοικίαση κατοικίας σε τιμές αγοράς (68%) σήμερα. Η απαισιοδοξία των συμμετεχόντων συμβαδίζει με την οικονομική τους κατάσταση, με περισσότερους από τους μισούς (54%) να δηλώνουν ότι απλώς καταφέρνουν να καλύψουν τα βασικά έξοδα διαβίωσης, χωρίς να μπορούν να αποταμιεύσουν, ενώ το 11% απάντησε ότι δεν καταφέρνει ούτε να πληρώσει τα βασικά/καθημερινά έξοδα.

Ειδικά για τους ενοικιαστές, τα αποτελέσματα της έρευνας αποκαλύπτουν ότι το 52% δαπανά περισσότερο από το 30% του διαθέσιμου εισοδήματός του αποκλειστικά για την πληρωμή του ενοικίου. Για όσους ιδιοκατοικούν και πληρώνουν στεγαστικό δάνειο, το αντίστοιχο ποσοστό, διαμορφώνεται σε 42%. Ποσοστό άνω του 50% των ερωτηθέντων είχε αύξηση στο ενοίκιο τα τελευταία δύο χρόνια. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 55% στην Αθήνα και στο 58% στη Θεσσαλονίκη. Συνολικά, το 45% των ερωτηθέντων ανέφερε αυξήσεις ενοικίων έως και 10%, το 30% μεταξύ 10% και 20% και περίπου το 25% δήλωσε ότι το ενοίκιο αυξήθηκε κατά 20% ή περισσότερο. Το ποσοστό των ενοικιαστών που είχαν αύξηση στα ενοίκιά τους τα δύο τελευταία χρόνια είναι σημαντικά υψηλότερο στα νησιά (63%), περιοχές που χαρακτηρίζονται από υψηλότερο ποσοστό διαμοιρασμού σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιοχές. Όσον αφορά στις προσδοκίες, 6 στους 10 Έλληνες πιστεύουν ότι οι τιμές των κατοικιών και τα ενοίκια θα συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα πέντε χρόνια.

Η επέκταση της βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων, φαίνεται να διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διαμόρφωση των προσδοκιών για τις τιμές των κατοικιών, ιδίως σε τουριστικές περιοχές. Συγκεκριμένα, πάνω από το 50% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η ανάπτυξη της οικονομίας διαμοιρασμού είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τις μελλοντικές τιμές των κατοικιών και τα ενοίκια, μαζί με τις κυβερνητικές/ φορολογικές πολιτικές, τα επιτόκια και την πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Πρόθεση για αγορά κατοικίας μέσα στα επόμενα δύο χρόνια δήλωσε μόνο το 12%. Εστιάζοντας στις επί μέρους ομάδες ενδιαφέροντος, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 28% για τους νέους που ζουν με τον/την σύντροφό τους και σε 21% για τα παντρεμένα ζευγάρια που νοικιάζουν την τρέχουσα κατοικία τους.

Η περιορισμένη προσφορά κατοικιών εντός προϋπολογισμού αποτελεί το βασικό προβληματισμό μεταξύ των υποψήφιων αγοραστών, υπογραμμίζοντας τις αυξανόμενες προκλήσεις της προσιτής στέγασης. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, αν και τα τελευταία χρόνια έχει υλοποιηθεί μία σειρά κυβερνητικών πολιτικών για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, για να είναι αποτελεσματικότερες αυτές οι πολιτικές, είναι σημαντικό να δοθούν κίνητρα και να διευκολυνθεί η επιστροφή κενών κατοικιών στην αγορά. Για την αντιμετώπιση της έλλειψης ισορροπίας μεταξύ αυξημένης ζήτησης και περιορισμένης προσφοράς, απαιτούνται μέτρα όπως: (i) η περαιτέρω παραμετροποίηση του πλαισίου της Golden Visa, (ii) η ενίσχυση της κατασκευαστικής δραστηριότητας, (iii) η ενδελεχής επανεξέταση και καταγραφή των δηλώσεων αποποίησης κληρονομιάς λόγω χρεών κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, (iv) η επανεκκίνηση της στεγαστικής πολιτικής με βιώσιμο τρόπο, (v) πιο δραστικά μέτρα για την αξιοποίηση κενών κτιρίων όπου είναι δυνατόν, και φυσικά (vi) περαιτέρω ρυθμίσεις για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, έτσι ώστε ένας ικανός αριθμός ακινήτων να επιστρέψει στην αγορά μακροχρόνιας μίσθωσης, αλλά και πρωτοβουλίες που θα να αποσκοπούν στην τόνωση της χρηματοδότησης για στέγαση.