Καμπουράκης Λάμπρος: Διαπιστώσεις, προτάσεις και συμπεράσματα από την θητεία μου στο Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης.

Γράφει ο Λάμπρος Καμπουράκης*

Ως εκλεγμένος περιφερειακός σύμβουλος από το 2014 είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με αρκετούς φίλους, φορείς, να γνωρίσω αντικείμενα, ανάγκες και ιδιαιτερότητες τοπικών κοινωνιών αλλά και να δω εκ των έσω τον μηχανισμό λειτουργίας του δημοσίου που ως στόχο έχει την παροχή υπηρεσιών και διεκπεραίωση διαδικασιών προκειμένου να διευκολύνει εν τέλει πολίτες και επιχειρήσεις στις καθημερινές τους ανάγκες.

Είχα την μεγάλη τύχη δίπλα στον αξιότερο επικεφαλής που γνώρισε ποτέ η Κρήτη, τον κο Σταύρο Αρναουτάκη, δίπλα σε καταξιωμένους συναδέλφους περιφερειακούς συμβούλους, εντεταλμένους και αντιπεριφερειάρχες αλλά και σε συνεργασία με αρκετούς δημοσίους λειτουργούς να δω από πολύ κοντά τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία της οργάνωσης του δημοσίου. Να δω τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, τα προβλήματα που δημιουργούνται, τα αποτελέσματα της υφιστάμενης λειτουργίας αλλά και τις δυνατότητες των σημερινών ανθρώπων. 

Όλη αυτή η διαδρομή μέχρι σήμερα με υποχρεώνει λίγο πριν αποχωρήσω οικειοθελώς από τον δημόσιο χώρο, να παρουσιάσω συμπυκνωμένες κατά το δυνατόν, τις διαπιστώσεις και τις προτάσεις μου, ως τροφή για σκέψη, προβληματισμό και ενδεχόμενη αξιοποίηση για τα χρόνια που έρχονται αν κρίνει κάποιος ότι αξίζει τον κόπο. Αποτελούν προσωπικές θέσεις και τις παραθέτω στην κρίση σας.

Βελτίωση δημοσίων υπηρεσιών

Η πρώτη διαπίστωση αφορά στην ανάγκη βελτίωσης της παραγωγικότητας του δημοσίου. Η δημόσια διοίκηση σήμερα διέπεται από μια λογική που ως στόχο έχει από την μια την διασφάλιση της εργασιακής αποκατάστασης μιας μερίδας πολιτών (μόνιμες προσλήψεις) με παράλληλη διασφάλιση του ελάχιστου διοικητικού κόστους, ώστε τα χρήματα που δαπανώνται για την πληρωμή των δημοσίων υπαλλήλων να είναι κατά το δυνατόν τα ολιγότερα. Αυτό γίνεται προφανές από τις δραματικά υποστελεχωμένες υπηρεσίες αλλά και από το εφαρμοζόμενο πλαίσιο των συμβάσεων ορισμένου χρόνου.

Με τις σημερινές συνθήκες λειτουργίας οι μόνιμοι υπάλληλοι θα αμειφθούν τέλος κάθε μήνα ανεξάρτητα αν παράγουν έργο ή όχι. Άρα πρακτικά δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο λόγο για να γίνουν πιο αποδοτικοί στην εργασία τους. Οι συμβασιούχοι εξαιτίας των χαμηλών αποδοχών και της λήξης της σύμβασής τους σε ορισμένο χρόνο, δεν προλαβαίνουν να γίνουν καλοί αλλά ούτε βρίσκουν κανέναν λόγο για να προσπαθήσουν παραπάνω. Είναι για αυτούς μια προσωρινή λύση ανάγκης που όμως οδηγεί μόνο σε αδιέξοδα. Τόσο τους ίδιους όσο και τον δημόσιο τομέα. Διότι: α) Λόγω του κόστους ζωής ο μισθός των συμβασιούχων συνήθως δεν επαρκεί για κάτι άλλο πέρα από προσωρινή επιβίωση, β) Δεν έχουν την δυνατότητα να σχεδιάσουν το μέλλον τους αφού δεν έχουν διαρκή απασχόληση ούτε ικανοποιητικές αμοιβές. Αυτό γίνεται ακόμη χειρότερο από την στιγμή που ξέρουμε ότι η πατρίδα μας έχει εντονότατο δημογραφικό πρόβλημα και έχει τεράστια ανάγκη από δημιουργία οικογενειών και γεννήσεις παιδιών και γ) Οι δημόσιες υπηρεσίες αποκτούν με αυτό τον τρόπο προσωπικό το οποίο ορισμένες φορές δεν έχουν πού να το στεγάσουν αλλά και στην άριστη περίπτωση που όλα λειτουργούν ιδανικά, πάνω που μαθαίνουν κάποιοι συμβασιούχοι το αντικείμενο της εργασίας και αρχίζουν να αποδίδουν, αναγκάζονται να απολυθούν. 

Τόσο για τους ίδιους όσο και για τους μόνιμους υπαλλήλους αυτό είναι ένα μεγάλο πισωγύρισμα στην ζωή και στην καθημερινή λειτουργία των υπηρεσιών. Οι μεν συμβασιούχοι ξεκινάνε από το μηδέν για εύρεση νέας εργασίας και οι δε μόνιμοι υπάλληλοι του δημοσίου πρέπει να υποδεχτούν τη νέα φουρνιά συμβασιούχων και να τους μάθουν από την αρχή τα αντικείμενα της υπηρεσίας μέχρι να ξαναφύγουν και αυτοί με την σειρά τους. Έτσι, έχουμε δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο χαμηλής παραγωγικότητας, αβεβαιότητας και οπισθοδρόμησης σε όλους και για όλους.

Ως συνέπεια έχουμε την λειτουργία ενός δημοσίου τομέα που οφείλεται εν πολλοίς στο φιλότιμο των εργαζομένων όπου αυτό υπάρχει χωρίς όμως παράλληλα να φροντίζουμε ως πολιτεία έστω να εμφυσούμε και να καλλιεργούμε μέσα από τις κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων αυτό το φιλότιμο στους πολίτες. 

Με αυτά τα δεδομένα ό,τι καλό γίνεται σήμερα στον δημόσιο τομέα οφείλεται στις υγιείς προσωπικότητες των ανθρώπων που τον στελεχώνουν και στους οποίους και εγώ προσωπικά αλλά και η κοινωνία εν συνόλω είμαστε και πρέπει να είμαστε βαθύτατα ευγνώμονες!

Όμως εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως αυτός ο δρόμος δεν οδηγεί ούτε διασφαλίζει πρόοδο. Οι αιρετοί είναι εξ’ αυτού του γεγονότος εν πολλοίς αναγκασμένοι διαρκώς να πιέζουν και να ζητάνε τα αυτονόητα και κατά συνέπεια συνήθως αδυνατούν να ασχοληθούν με τα ουσιώδη μιας και δεν φτάνει  ο χρόνος στην καθημερινότητα. Έχω τη γνώμη ότι χρειάζεται μια νέα προσέγγιση στην λειτουργία του δημοσίου η οποία σήμερα είναι εφικτή για δυο κύριους λόγους: 

1) Διότι σήμερα η Ελλάδα διαθέτει πλήθος υψηλού επιπέδου καταρτισμένων πολιτών. Ελληνίδες και Έλληνες που έμαθαν αρκετά γράμματα και πρέπει να τους κρατήσουμε στην χώρα να μετουσιώσουν σε έργο όλα τα ταλέντα και τις δεξιότητες που έχουν και έχουν πολλές.

2) Η τεχνολογία και οι επιστήμες μας δίνουν πολύτιμες γνώσεις, δυνατότητες και εργαλεία για να πετύχουμε κάθε στόχο.

Αυτοί οι δυο λόγοι πριν τρεις – τέσσερις δεκαετίες δεν υπήρχαν. Δεν υπήρχαν καν υπολογιστές, σήμερα είναι παντού.

Η νέα αυτή προσέγγιση στηρίζεται στον ξεκάθαρο στόχο της διασφάλισης της παραγωγής έργου. Για να γίνει αυτό απαιτούνται:

1. Δέσμευση όλων των πολιτικών δυνάμεων ως προς αυτόν τον στόχο. Επομένως, στρατηγικός σχεδιασμός και τακτική σταδιακή εφαρμογή του ανεξάρτητα κυβερνώσας παράταξης.
2. Κεντρική Υπηρεσία Βελτίωσης Δημόσιας Διοίκησης που θα οργανώσει τις απαιτούμενες έρευνες, μελέτες και θα προτείνει την δημιουργία κατάλληλου λογισμικού ανά υπηρεσία καθώς και τρόπους αναδιοργάνωσης της λειτουργίας των υπηρεσιών. Επιπλέον θα φροντίζει για τη συνεχή παρακολούθηση, διόρθωση και βελτίωση ώστε σε βάθος χρόνου να επιτευχθεί η άριστη λειτουργία. Κεντρικός στόχος αυτής της Υπηρεσίας πρέπει να είναι η στήριξη παντί τρόπω των υπαλλήλων του δημοσίου ώστε να γίνουν καλύτεροι.
3. Επαρκώς εκπαιδευμένα στελέχη τα οποία θα διαθέτουν και τους επαρκείς και ανάλογους χώρους, τα κατάλληλα μέσα (υπολογιστές, διαδίκτυο, τεχνική στήριξη, εργαλεία) αλλά και τις απαραίτητες συνθήκες (ησυχία, θέρμανση, ψύξη, καθαριότητα, διακριτικότητα). Άρα, δομημένη, συστηματική και υποχρεωτικήεκπαίδευση και διασφάλιση απαραίτητων μέσων και συνθηκών.
4. Καταγραφή από κατάλληλους Διοικητές Έργου (project managers) των αντικειμένων κάθε υπηρεσίας και των επιμέρους διαδικασιών που απαιτούνται για την ολοκλήρωσή τους. Το αποτέλεσμα της καταγραφής και ανάλυσής τους θα είναι η συντόμευση διαδικασιών και παροχή πολύτιμων πληροφοριών ώστε επιστήμονες πληροφορικής να κατασκευάσουν κατάλληλα λογισμικά ανά υπηρεσία παρακολούθησης της παραγωγικότητας σύμφωνα με την ορισμένη στοχοθεσία και αυτόματη παροχή φιλτραρισμένης πληροφορίας σε ανώτερα στελέχη Υπηρεσιών αλλά και πολιτικά πρόσωπα σε θέσεις ευθύνης ώστε να γνωρίζουν το επίπεδο λειτουργίας των υπηρεσιών και να υλοποιούν διορθωτικές ενέργειες όπου χρειάζεται με αποκλειστικό στόχο την βελτίωση.

Στην πλήρη του εφαρμογή το νέο σύστημα λειτουργίας του δημοσίου, θα έχει ψηφιοποιήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις υπηρεσίες του και μέσα από το κατάλληλο λογισμικό θα παρουσιάζεται σε κάθε επίπεδο της διοίκησης η πραγματική λειτουργία κάθε υπηρεσίας. 

Πριν όμως εφαρμοστεί οτιδήποτε, πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε:

1. Οι παραγωγικοί υπάλληλοι να αμείβονται με τρόπους που θα τους υποκινούν να διατηρούν το υψηλό επίπεδο εργασίας τους και παραλλήλως θα διασφαλίζουν την ευχαρίστησή τους μέσα από την εργασία τους. Να είναι υπερήφανοι για την δουλειά τους. Οι διοικητές ανθρωπίνων πόρων μπορούν να προτείνουν κατάλληλα συστήματα αμοιβών αναλόγως της φύσης των υπηρεσιών και των ιδιαίτερων αναγκών των υπαλλήλων της κάθε υπηρεσίας. 
2. Να συνδεθεί η απασχόληση με την παραγωγικότητα με τρόπο αδιάβλητο. Εδώ θα μπορούσε να βοηθήσει σύμβαση ορισμένου χρόνου (κατ’ ελάχιστον διετής ή τριετής) η οποία θα ανανεώνεται βάσει σχετικού νόμου αυτόματα όταν ο εργαζόμενος αποδεικνύεται μέσω του λογισμικού της υπηρεσίας και σύμφωνα με την στοχοθεσία του ότι ανταποκρίνεται επιτυχώς στα καθήκοντά του. Έτσι, θα ξέρει κάθε δημόσιος υπάλληλος ότι από την στιγμή που εργάζεται παραγωγικά, πράγμα το οποίο τεκμηριώνεται αντικειμενικά από το λογισμικό που παρακολουθεί το έργο που παράγει και καλά θα αμειφθεί ώστε αξιοπρεπέστατα να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις καθημερινές και μελλοντικές του ανάγκες και δεν κινδυνεύει η θέση εργασίας του από οποιονδήποτε υποκειμενικό παράγοντα. Ταυτοχρόνως περνάει και ένα υγιές μήνυμα στην κοινωνία που το έχει μεγάλη ανάγκη, που λέει ότι στο δημόσιο υπηρετούν άξια στελέχη κι όποιος είναι καλός στην δουλειά του αμείβεται πολύ καλά και δεν έχει τίποτα να φοβηθεί. Η αξιοκρατία δηλαδή στην πράξη.
3. Οι στόχοι παραγωγικότητας των υπηρεσιών δεν πρέπει να είναι εξουθενωτικοί για τους εργαζομένους αλλά σταδιακά βελτιούμενοι έως ότου φτάσουν στο βέλτιστο επίπεδο υψηλής ποιότητας υπηρεσιών προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις που είναι και το εν τέλει ζητούμενο. 
4. Οι δημόσιοι υπάλληλοι να συνειδητοποιήσουν με τις κατάλληλες συστηματικές ενέργειες από την Υπηρεσία Βελτίωσης Δημόσιας Διοίκησης, ότι επιτελούν υψηλής ευθύνης κοινωνικό έργο και ότι είναι η καρδιά που δίνει τον ρυθμό της ζωής στο κοινωνικό σώμα. Από τις δικές τους υπηρεσίες δρομολογούνται οι εξελίξεις αφού οι δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης. 

Εν κατακλείδι, επιδιώκοντας και σχεδιάζοντας βήμα-βήμα, υπηρεσία-υπηρεσία την βελτίωση της παραγωγικότητας στον δημόσιο τομέα, με τις απαραίτητες διορθώσεις στο νομικό πλαίσιο, θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη τόσο των πολιτών όσο και των επιχειρήσεων. Αν τεθεί σήμερα ο στόχος σε λίγες δεκαετίες θα έχει επιτευχθεί αξιοποιώντας το υψηλό επίπεδο κατάρτισης που σήμερα διαθέτουν οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων μας σε συνδυασμό με τις δυνατότητες της τεχνολογίας και της επιστήμης.

Κοινωνικά ζητήματα

Στον χώρο της κοινωνικής πολιτικής υπάρχει η στήριξη με πολλούς τρόπους των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Σε αυτές ανήκουν οι συνάνθρωποί μας που αντιμετωπίζουν πολλαπλά προβλήματα και βρίσκονται σε δύσκολη θέση καθημερινά. Αυτά ποικίλουν. Είναι οικονομικά, υγείας, κίνησης, διακρίσεων, περιθωριοποίησης, νοητικής υστέρησης και άλλων μορφών αναπηρίας, θύματα κακοποίησης, παραμέλησης καθώς και άτομα με πολλαπλές ευαλωτότητες. 

Σε αυτήν την θέση, ανά πάσα ώρα μπορεί να βρεθεί ο κάθε ένας από εμάς είτε ο ίδιος είτε άτομο στο στενό του περιβάλλον και έτσι να απαιτείται η στήριξή του. Ως οργανωμένη πολιτεία πρέπει να δίνουμε επαρκείς απαντήσεις σε αυτές τις καθημερινές και τόσο σημαντικές προκλήσεις.

Από την σύντομη εμπειρία μου στο τόσο σημαντικό πεδίο της κοινωνικής πολιτικής, έχω να καταθέσω ορισμένες σκέψεις και προτάσεις που όλες διέπονται από έναν ξεκάθαρο στόχο: Να βοηθήσουν ουσιαστικά στην επίλυση αυτών των προβλημάτων επεμβαίνοντας στις αιτίες που τα προκαλούν, όπου αυτό είναι εφικτό.

Τα συμπεριφορικά προβλήματα που σχετίζονται με την κακοποίηση, την παραβατικότητα, την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, τις διακρίσεις, την περιθωριοποίηση, τον σχολικό εκφοβισμό και την απαξιωτική συμπεριφορά έναντι ορισμένων ανθρώπων, είτε είναι οικονομικά ασθενέστεροι είτε προέρχονται από μη αποδεκτά περιβάλλοντα, είναι αποτέλεσμα νοοτροπίας. Νοοτροπία σημαίνει τρόπος του νοείν, τρόπος του σκέπτεσθαι και η κάθε πράξη μας βασίζεται σε μια σκέψη-πεποίθησή μας. Πράττουμε σύμφωνα με αυτά που πιστεύουμε. Η νοοτροπία μας, ο τρόπος σκέψης μας δηλαδή οδηγεί την συμπεριφορά μας και φανερώνει τον χαρακτήρα μας.

Γεννάται λοιπόν το ερώτημα: Ποιος παράγοντας λειτουργεί καταλυτικά στην διαμόρφωση της νοοτροπίας μας και επομένως του χαρακτήρα μας; Η απάντηση είναι η οικογένειά μας. Η οικογένεια «μορφοποιεί» τον άνθρωπο, δίνει την μορφή δηλαδή μέσα από την ανατροφή που παρέχει. Στην οικογένεια οφείλουμε την μόρφωσή μας. Οι ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι κατά τα πρώτα πέντε ή έξι χρόνια έχει διαμορφωθεί ο βασικός κορμός της προσωπικότητας ενός παιδιού κι εκεί απαιτούνται ποιοτικές παρουσίες και όχι απουσίες γονέων.  Μέχρι και την εφηβεία ένα άτομο συνεχίζει να δέχεται επιρροές από το περιβάλλον του. Το σχολείο έρχεται συμπληρωματικά, πρωτίστως να κοινωνικοποιήσει το παιδί και δευτερευόντως να του μεταδώσει οργανωμένη γνώση επί συγκεκριμένων αντικειμένων. Στο μυαλό ενός παιδιού συνειδητά ή ασυνείδητα το πρότυπό του είναι ο γονιός του και όχι ο δάσκαλος ή η δασκάλα του ανεξάρτητα πόσο καλός ή καλή μπορεί να είναι. Ό,τι καλό κι αν χτίζει ένας δάσκαλος στην τάξη, ένας γονιός με την συμπεριφορά του το γκρεμίζει με ευκολία στα μάτια του παιδιού του. Αυτός είναι ο κανόνας και πρέπει να τον καταλάβουμε στην πραγματική του έκταση και να πάψουμε να ζητάμε τις ευθύνες για τα προβλήματα των παιδιών από τους δασκάλους. Πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα στην οικογένεια.

Τι κάνουμε λοιπόν σήμερα για να στηρίξουμε την οικογένεια ώστε να μεγαλώσει υγιώς ευτυχή και άξια παιδιά; Παιδιά που σήμερα η πατρίδα μας έχει μεγαλύτερη ανάγκη από ποτέ όχι μόνο το πλήθος τους αλλά και την αξιοσύνη τους μιας και το δημογραφικό απειλεί την ίδια μας την ύπαρξη στο εγγύς μέλλον και χρειαζόμαστε ικανούς πολίτες να δώσουν λύσεις στα υπάρχοντα προβλήματα αλλά και σε αυτά που έρχονται.

Είμαι βέβαιος ότι το αρμόδιο υπουργείο ήδη εξετάζει πιθανούς τρόπους επίλυσης του δημογραφικού  προβλήματος, το οποίο δεν είναι μονοδιάστατο και καθόλου εύκολο στην αντιμετώπιση. Χρειάζεται βαθιά κατανόηση της φύσης του προβλήματος, των αιτιών που το προκάλεσαν στο πέρασμα των δεκαετιών, συνειδητοποίηση ότι απαιτείται στρατηγικός σχεδιασμός και τακτική εφαρμογή αυτού του σχεδιασμού από οποιαδήποτε κυβέρνηση, ώστε σε βάθος χρόνου να δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα και προσωπικά εύχομαι, η οξύτητα, η έκταση του προβλήματος και η πίεση που ασκεί στην πολιτική εξουσία, να μην οδηγήσει στην «αλλαγή λαού» όπως λέγεται απλώς δίνοντας τον τίτλο Έλληνας σε ανθρώπους που δεν διαθέτουν ψήγμα ελληνικότητας ή ελληνικής συνείδησης.

Η οικογένεια σήμερα χρειάζεται την στοχευμένη στήριξή μας και αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς νέες και επαρκώς στελεχωμένες Κοινωνικές Υπηρεσίες Δήμων. Δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική Κοινωνική Πολιτική χωρίς αυτές.

Νέες Κοινωνικές Υπηρεσίες οι οποίες θα έχουν νέα αρχιτεκτονική στην δομή τους και θα είναι τμηματοποιημένες καταλλήλως ώστε κάθε τμήμα να απαντά σε υπάρχουσες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Τέτοια τμήματα θα μπορούσαν να είναι: Τμήμα Ανηλίκων, Τμήμα Ουσιών, Τμήμα Ηλικιωμένων, Τμήμα Κακοποιήσεων κ.ο.κ. Αυτά τα τμήματα να διαθέτουν τους ανάλογους ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχιάτρους και κοινωνικούς επιστήμονες ώστε:

Α. Λαμβάνοντας ένα εισερχόμενο αίτημα (από κάποιον βρεφονηπιακό σταθμό, νηπιαγωγείο, σχολείο, εισαγγελία, αστυνομία, καταγγελία κτλ) να έχει από το νόμο την δυνατότητα χωρίς χρονοβόρες διαδικασίες, με τον κατάλληλο επιστημονικό τρόπο και την απαιτούμενη διακριτικότητα να προσεγγίζει την οικογένεια ή το άτομο για να εκτιμήσει αρχικά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. 

Β. Μετά την εκτίμηση, να παρέχει άμεση κατάλληλη στήριξη στο άτομο ή στην οικογένεια με το προσωπικό που διαθέτει η Κοινωνική Υπηρεσία και εφόσον κριθεί απαραίτητο να μπορεί να χορηγεί παραπεμπτικό σε κατάλληλο επιστήμονα (π.χ γιατρό, ψυχολόγο κτλ) για απαιτούμενη εξέταση ή μια σειρά δωρεάν συνεδριών των οποίων την εξέλιξη-πρόοδο θα πρέπει να παρακολουθεί ώστε αν χρειαστεί η Κοινωνική Υπηρεσία να εφαρμόσει διορθωτικές ενέργειες.

Γ. Το έργο αυτών των υπηρεσιών να είναι κατάλληλα κωδικοποιημένο ώστε να καταγράφεται σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα τόσο ο όγκος όσο και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να καταλάβει και η πολιτική τάξη τι έργο επιτελείται και ποιας σημαντικότητας είναι για να διαμορφώσει τις απαιτούμενες πολιτικές στο μέλλον.

Με τον παραπάνω τρόπο λειτουργίας οι νέες Κοινωνικές Υπηρεσίες θα μπορούν να πλησιάζουν εκείνες τις οικογένειες ή τα άτομα που είτε παραμελούν τα παιδιά τους, είτε τα κακοποιούν, είτε ταλαιπωρούνται από χρήση ναρκωτικών ουσιών, είτε τα μεγαλώνουν με πρότυπα που οδηγούν με ακρίβεια μαθηματική σε αντικοινωνικές και παραβατικές συμπεριφορές. Η εμπειρία δείχνει ότι αυτές οι οικογένειες δεν πάνε ποτέ σε σχολές γονέων. Είναι εκείνες που αναπαράγουν τα προβλήματα και χρειάζονται την άμεση και ουσιαστική στήριξή μας για να γίνουν καλύτερες και να μεγαλώσουν υγιώς τα παιδιά τους. 

Μεγάλη συνεισφορά επίσης στο κοινωνικό σώμα μπορεί να προσφέρει η παρότρυνση μέσω των νέων Κοινωνικών Υπηρεσιών της καλλιέργειας στην πράξη της έννοιας του αλληλοσεβασμού. Μιας έννοιας που λείπει καταφανέστατα στις μέρες μας και τεκμηριώνεται από την πιο απλή συμπεριφορά μας (π.χ ο τρόπος που παρκάρουμε τα αυτοκίνητά μας αδιαφορώντας για ράμπες αμεα ή αν κλείνουμε κάποιον που ίσως να έχει και επείγουσα ανάγκη μετακίνησης), οι συμπεριφορές που αντιμετωπίζουν πολλές φορές οι δάσκαλοι μέσα στην τάξη από τους μαθητές τους και από τους γονείς αυτών εκτός τάξης, μέχρι και τα περιστατικά βίας και κακοποιήσεων που διαρκώς αυξάνονται. 

Εάν ο αλληλοσεβασμός εμπεδωθεί από τα παιδιά από νωρίς και με τον ενδεδειγμένο τρόπο, ο σχολικός εκφοβισμός θα μειωθεί δραματικά, τα άτομα με αναπηρία θα έχουν πολύ καλύτερη μεταχείριση και χαρά αντί για απογοήτευση στην καθημερινότητά τους, οι απαξιώσεις, περιθωριοποιήσεις και οι κακοποιήσεις εντός και εκτός οικογένειας θα μειωθούν σε πολύ σημαντικό βαθμό. Θα καταφέρουμε σεβόμενοι ο ένας τον άλλο, να μειώσουμε σημαντικά όλα αυτά τα προβλήματα που μας ταλαιπωρούν πολύ έντονα τα τελευταία χρόνια κάνοντας την συνύπαρξή μας πιο ανθρώπινη και αρμονική. «Είμαστε άνθρωποι όταν γινόμαστε συνάνθρωποι» (Σ.Καργάκος).

Είμαι πεπεισμένος ότι σε βάθος χρόνου αυτές οι νέες Κοινωνικές Υπηρεσίες εφόσον υπάρξει η απαιτούμενη κεντρική βούληση, μπορούν να δώσουν εξαιρετικά αποτελέσματα βοηθώντας έναν κρίσιμο αριθμό γονέων να γίνουν καλύτεροι και να μεγαλώσουν καλύτερα και πιο άξια παιδιά τα οποία έχει μεγάλη ανάγκη η πατρίδα μας. Δεν πρέπει να περιοριστούμε σε δράσεις ευαισθητοποίησης, που έχουν κι αυτές την αξία τους αλλά δεν ακουμπάνε την καρδιά των κοινωνικών προβλημάτων τα οποία κυρίως ξεκινούν από τη νοοτροπία μας. Η προσέγγιση πρέπει να είναι καλά σχεδιασμένη, ολιστική, συστηματική και σε βάθος.

Προτάσεις – Έργα 

Ευτυχώς είναι πολλά τα αξιόλογα έργα που υλοποιεί η Περιφέρεια Κρήτης και η κοινωνία τα αναγνωρίζει και προσφάτως στις αυτοδιοικητικές εκλογές επισφράγισε αυτή την αναγνώριση με τρόπο εντυπωσιακό! Προφανώς και η αναφορά όλων των έργων είναι ανέφικτη, γι’ αυτό θα περιοριστώ σε μερικά μόνο απ’ όλα εκείνα που είχα προσωπική εμπλοκή, είτε εισηγήθηκα την υλοποίηση ή την συνέχισή τους, πέραν των καθιερωμένων δράσεων του ετήσιου Κοινωνικού Προγράμματος της Περιφέρειας Κρήτης.

1. Κινητή μονάδα Διάγνωσης Μαθησιακών Δυσκολιών. Εκτός από τις κινητές μονάδες μαστογραφίας και οδοντιατρικής που επιτελούν ένα ουσιώδες κοινωνικό έργο επί σειρά ετών, υπάρχει και η μονάδα Διάγνωσης Μαθησιακών Δυσκολιών της Περιφέρειας Κρήτης που λειτούργησε από το 2020 και αναζητούμε χρηματοδότηση ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί. Ένα έργο που υλοποίησε το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) με το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας με χρηματοδότηση της Περιφέρειας Κρήτης. Η κινητή μονάδα που φιλοδοξούμε να μεγαλώσει σε τέσσερις (μια σε κάθε νομό) ή ακόμη και έξι αν κριθεί απαραίτητο, διαθέτει τον πλέον σύγχρονο εξοπλισμό και σταθμισμένες επιστημονικές μεθόδους δωρεάν διάγνωσης μαθησιακών δυσκολιών κατόπιν της σχετικής ηλεκτρονικής αίτησης των γονέων (https://learnconsult.hmu.gr/). Εξαιτίας των μεγάλων χρονικών καθυστερήσεων (1-1,5 έτος) που παρατηρούνται από τον χρόνο της αίτησης ως την εξέταση των παιδιών από τα αρμόδια ΚΕΔΑΣΥ, η κινητή μονάδα λειτουργεί παράλληλα και συμπληρωματικά στο έργο που ήδη επιτελείται ώστε έγκαιρα να καλυφθούν οι υπάρχουσες ανάγκες. Εκτός από την διάγνωση παρέχεται επιπλέον υπηρεσία ΔΩΡΕΑΝ ψυχολογικής, κοινωνικής, εκπαιδευτικής και λογοθεραπευτικής στήριξης στα παιδιά και στις οικογένειές τους για μια περίοδο τεσσάρων έως έξι μηνών.
2. «Ευ Γονείν». Αφορά πρόταση προς χρηματοδότηση. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα δωρεάν εκπαίδευσης εγκύων γυναικών και των συντρόφων τους κατόπιν δικής τους αίτησης συμμετοχής, τόσο για τις ιδιαιτερότητες της περιόδου της εγκυμοσύνης, τις σωματικές και ορμονικές μεταβολές, αλλά και ενδεδειγμένους τρόπους αντιμετώπισης των νέων προκλήσεων που παρουσιάζονται μετά την γέννηση ενός παιδιού τόσο σε σχέση με τις ανάγκες του παιδιού όσο και στα νέα δεδομένα της σχέσης μεταξύ των γονέων. Επιπλέον παρέχονται συμβουλές υγιούς ανατροφής των παιδιών πάνω σε καίρια ζητήματα διαπαιδαγώγησης. Το εν λόγω πρόγραμμα έχει μορφοποιηθεί από το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛΜΕΠΑ και δύναται να χρηματοδοτηθεί από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΚΡΗΤΗ 2021-2027.
3.  Θεραπεία δραστών και δημιουργία ενιαίας πλατφόρμας καταγραφής της ενδοοικογενειακής βίας. Πρόκειται για πρόταση προς χρηματοδότηση. Αφορά τον θεσμό της ποινικής διαμεσολάβησης σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με διεπιστημονική αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών και παράλληλη ανάπτυξη πλατφόρμας καταγραφής και παρακολούθησης αυτών των περιστατικών. 

Ενώ σήμερα υπάρχει σημαντική μέριμνα για τη στήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, δεν υπάρχει ανάλογη φροντίδα για τους υπαίτιους αυτών των περιστατικών. Με την συνεργασία Εισαγγελίας, Αστυνομίας και του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛΜΕΠΑ επιχειρείται η παροχή μεγάλου αριθμού συνεδριών που διαρκούν τουλάχιστον μέχρι το πέρας της ποινικής διαδικασίας, προϋποθέτουν συναίνεση θύματος και δράστη και στόχο έχουν ει δυνατόν την αλλαγή συμπεριφοράς του δράστη και την δημιουργία λειτουργικών συνθηκών για την οικογένεια. Επιπλέον παρέχεται παρακολούθηση και ανατροφοδότηση (μεταπαρακολούθηση) για την εξέλιξη του κάθε περιστατικού, στοιχείο που επίσης λείπει από την σημερινή πρακτική σε πανελλήνια κλίμακα. 

Επιπροσθέτως το συγκεκριμένο πρόγραμμα περιλαμβάνει και την ανάπτυξη εξαρχής μιας διαδικτυακής πλατφόρμας καταγραφής των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους ώστε οι εμπλεκόμενοι φορείς να διαθέτουν την απαιτούμενη μεταξύ τους διασύνδεση, έγκαιρη πληροφόρηση και παρακολούθηση των περιστατικών βάσει Ευρωπαϊκών προτύπων. 

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης ενδεχομένως να μπορούσε να χρηματοδοτήσει, να συντονίσει και να το εφαρμόσει σε όλη την επικράτεια αντιμετωπίζοντας το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και από τα δυο μέτωπα θύτη-θύματος αλλά και να βελτιώσει την διαλειτουργικότητα των εμπλεκομένων υπηρεσιών. Αυτό αποτελεί και δική μου εισήγηση προς το Υπουργείο.

• Θεραπεία οικογένειας. Το έργο αυτό αποτελεί πρόταση προς υλοποίηση και αφορά στην ανάπτυξη, εφαρμογή και αξιολόγηση μιας πολυεπίπεδης συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής παρέμβασης από το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του ΕΛΜΕΠΑ, στις τέσσερις περιφερειακές ενότητες της Περιφέρειας Κρήτης, για γονείς που αδυνατούν να ανταποκριθούν επαρκώς στο γονικό τους ρόλο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν εντοπιστεί από υπηρεσίες παιδικής μέριμνας ως ύποπτες ή επιβεβαιωμένες περιπτώσεις κακοποίησης ή παραμέλησης. 

Σκοπός της παρέμβασης είναι η ενίσχυση της γονικής επάρκειας ώστε να επιτυγχάνεται γρήγορη αποκατάσταση της απολεσθείσας λειτουργικότητας της οικογένειας και αποφυγή κινδύνου απώλειας της επιμέλειας του παιδιού. Επιδιώκεται η ενδυνάμωση και ενίσχυση των εσωτερικών πόρων των γονέων που συνδέονται με την αποτελεσματική ανατροφή των παιδιών και η προώθηση θετικών ενδοοικογενειακών σχέσεων και ενίσχυση των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και η μείωση της βίαιης συμπεριφοράς.

Παράλληλα επιδιώκεται η ανάπτυξη δεικτών για την επιστημονική καταγραφή και παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος σε επίπεδο Περιφέρειας Κρήτης. Το έργο αυτό δύναται να χρηματοδοτηθεί από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΚΡΗΤΗ 2021-2027.

• «Κρήτη για όλους»: Οι μαθητές μπροστά για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Πρόγραμμα θεωρητικής και βιωματικής εκπαίδευσης για τις ανάγκες και τα δικαιώματα ατόμων με αναπηρία για μαθητές ΣΤ’ Δημοτικού για όλα τα Δημοτικά Σχολεία της Κρήτης. Αφορά πρόταση προς υλοποίηση με την λογική της συστηματικής εφαρμογής κάθε χρόνο ώστε να μπορέσει να επιτύχει ουσιαστική και σε μεγάλη κλίμακα ενημέρωση και εκπαίδευση για τα δικαιώματα, τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι συνάνθρωποί μας με κάποιο είδος αναπηρίας. Έτσι, θέτουμε τις βάσεις για καλύτερη κατανόηση, αντιμετώπιση, ενσωμάτωση, στήριξη και σεβασμό των συνανθρώπων μας με αναπηρία ενημερώνοντας έγκαιρα και επιστημονικά τα παιδιά γύρω από αυτά τα καίρια ζητήματα.

Η πρόταση καταρτίστηκε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία και Χρόνιες Παθήσεις (ΙΝ-Ε.Σ.ΑμεΑ) και περιλαμβάνει υψηλού επιπέδου επιστημονική προσέγγιση του θέματος, κατάλληλα προσαρμοσμένη για μαθητές της έκτης τάξης του Δημοτικού.

• Mentoring. Αυτή η πρόταση αφορά στην συνέχιση λειτουργίας και περαιτέρω διεύρυνσης της πλατφόρμας της Περιφέρειας Κρήτης που συμβάλλει στην εργασιακή καθοδήγηση, εύρεση εργασίας και εύρεση προσωπικού για τις επιχειρήσεις (https://mentoring.sw.hmu.gr/). Αναπτύχθηκε με Ευρωπαϊκούς πόρους από το ΕΛΜΠΕΠΑ ως συνοδευτικό έργο του προγράμματος επισιτιστικής βοήθειας και βασικής υλικής συνδρομής (ΤΕΒΑ) και αφορούσε στην εργασιακή καθοδήγηση ωφελουμένων του ΤΕΒΑ με στόχο την απόκτηση δεξιοτήτων και εν τέλει την εύρεση εργασίας. Κρατήσαμε τον αρχικό χαρακτήρα της πλατφόρμας παρέχοντας δωρεάν εργασιακή καθοδήγηση για όλους και την εξελίξαμε σε μια πλατφόρμα δωρεάν εύρεσης εργασίας και εύρεσης προσωπικού επίσης για όλο τον κόσμο ανεξάρτητα εάν είναι κάποιος ωφελούμενος του ΤΕΒΑ ή όχι. Με καινοτόμο τρόπο και την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης γίνεται αυτόματη ηλεκτρονική σύζευξη εργοδότη με άνεργο. Απαιτείται απλώς ένα email για την εγγραφή, δεν χρειάζεται βιογραφικό, δεν υπάρχουν χρεώσεις ή συνδρομές, είναι δωρεάν υπηρεσία προς όλους ανεξαιρέτως. 

Οι μέχρι τώρα εγγραφές καθώς και ο αριθμός των ατόμων που βρήκαν εργασία μέσα από την πλατφόρμα καθιστά αναγκαία την λειτουργία της και την περαιτέρω βελτίωση και διάδοσή της.

Κλείνοντας αυτό το άρθρο, συνοψίζω υπογραμμίζοντας την ανάγκη βελτίωσης της παραγωγικότητας του δημοσίου τομέα, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο κατά τη γνώμη μου αναπτυξιακό έργο που μπορεί να υλοποιηθεί στην πατρίδα μας και την επίσης υψίστης σημασίας συστηματική και σχεδιασμένη στήριξη της οικογένειας, μέσω νέων Κοινωνικών Υπηρεσιών των Δήμων αλλά και με επιμέρους υποστηρικτικά προγράμματα όπως αυτά που αναφέρθηκαν νωρίτερα με συνεχή και όχι αποσπασματική υλοποίηση. Για να έχουν αποτέλεσμα οι παρεμβάσεις μας πρέπει να είναι καλά σχεδιασμένες, διαρκώς βελτιούμενες και να υλοποιούνται συστηματικά, όχι αποσπασματικά. Η στήριξη στην οικογένεια σήμερα αποτελεί πολύ μεγάλη ανάγκη και είναι το κλειδί για να πετύχουμε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ουσιαστική κοινωνική πρόοδο και προκοπή.

Καμπουράκης Λάμπρος 

Αντιπεριφερειάρχης Κοινωνικής Πολιτικής 2022-2023 – Περιφερειακός Σύμβουλος Π.Ε Ηρακλείου 2014-2023.