Οι… φανερές και κρυφές Κρήνες του Ηρακλείου

Διαβάστε την έρευνα του Μαρίνου Τακιτζή. 

Εξαιρετική δουλειά με… φανερές και κρυφές Κρήνες του Ηρακλείου έκανε ο Μαρίνος Τακιτζή. Οπως αναφέρει, μεταξύ άλλων: Δημιουργήθηκαν από Ενετούς και Οθωμανούς για να ξεδιψάσουν τον Χάνδακα. Αιώνες μετά εξακολουθούν μερικές απο τις εκαντοντάδες που υπήρχαν να κοσμούν την πόλη του Ηρακλείου. Όπως αναφέρει ο Τούρκος συγγραφέας, Εβλιά Τσελεμπή, στους δρόμους του Ηρακλείου υπήρχαν 70 τέτοιες κρήνες, από τις οποίες σώζονται ελάχιστες…πρόκειται για τα ζηλευτά μνημεία της πόλης μας, τις μοναδικές Ενετικές και Οθωμανικές Κρήνες!

Κρήνη Μοροζίνι-Λιοντάρια
Η κρήνη και το υδραγωγείο κατασκευάστηκαν με απόφαση του γενικού προνοητή Francesco Morosini (1626-1628). Το 1847, με απόφαση του συμβουλίου (ντιβάν) του διοικητή Giridli Naili Mustafa Paşa, τοποθετήθηκαν στην κρήνη μαρμάρινοι πεσσοί, οι οποίοι υποστήριζαν πλατιά, μαρμάρινη ταινία, στολισμένη με οθωμανική επιγραφή με χρυσά γράμματα, προκειμένου η κρήνη να μετατραπεί σε περίπτερο (sebil). Οι Οθωμανοί, επιπλέον, θέλοντας να τιμήσουν τον σουλτάνο Abdülmecid (1839-1861) που θα επισκεπτόταν τον Χάνδακα το 1850, μετονόμασαν την κρήνη σε Κρήνη Abdülmecid.!Η κρήνη χρωματίστηκε και προστέθηκαν σε αυτήν περίτεχνα σιδερένια κιγκλιδώματα που διακοσμήθηκαν από τον Nakkaş Bihzad στο χρώμα του ρουμπινιού,
ανοίχτηκαν οπές στους λοβούς της δεξαμενής, όπου τοποθετήθηκαν κρουνοί. Κατά την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στις 29 Μαΐου 1900, το περίφραγμα, τα μάρμαρα και τα κιγκλιδώματα αφαιρέθηκαν. Το 1924 η κρήνη βρισκόταν σε κατάσταση εγκατάλειψης, είχε γίνει «δοχεῖον πάσης ἀκαθαρσίας» και κινδύνευε με καταστροφή «αφού παρετηρήθη εσχάτως η απόσπασις καί εξαφάνισις μαρμαρίνου τεμαχίου εκ του πλαισίου της δεξαμενής», όπως επισήμανε με έγγραφό του προς το Δήμο Ηρακλείου ο έφορος αρχαιοτήτων Στέφανος Ξανθουδίδης. Η κρήνη κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1938.

Κρήνη πλατείας Κορνάρου / Σεμπίλ Χατζή Ιμπραήμ Αγά

Η οθωμανική κρήνη που σώζεται μεχρι σήμερα στην πλατεία Κορνάρου οικοδομήθηκε το 1776 από τον Χατζή Ιμπραήμ Αγά γιο Εμπού Μπεκίρ. Σε καταχώρηση στο κατάστιχο του καδή με ημερομηνία 2 Μαρτίου 1776 σημειώνεται η ίδρυση εκ θεμελίων σεμπιλχανέ κοντα στο τζαμί της Βαλιδέ Σουλτάνας. Ο ιδρυτής της κρήνης ήταν πλούσιος έμπορος πιθανόν από την Ιεράπετρα. Για την συντήρηση της κρήνης, αφιέρωσε κτήματα που είχε στην Επισκοπή και στο Κάτω χωριό Ιεράπετρας, στα χωριά Χοδέτζ και Κακό Χωριό Μονοφατσίου. Ακόμα σπίτι στον Χάνδακα, στη συνοικία του σουλτάνου Ιμπραήμ, με δυο δεξαμενές, δυο πηγάδια, δυο χαμάμ. Όρισε διαχειριστή του βακουφιού του τον γιο του και στη συνέχεια τους απογόνους του. επίσης δίπλα στο σεμπίλ έκτισε δωμάτιο για τον διανομέα του νερού και όρισε ότι θα πληρώνεται με 110 παράδες τον μήνα. Για να έχει η κρήνη κρύο νερό το καλοκαίρι ζήτησε να αγοράζονται τέσσερα φορτία χιόνι κάθε μέρα το χρονικό διάστημα από του Αγίου Γεωργίου ως του Αγίου Δημητρίου. Ακόμα όρισε πως για την συντήρηση της κρήνης θα δαπανόνται 100 γρόσια κάθε χρόνο. Πρόκειται για πεντάπλευρο κτίσμα που δίνει την εντύπωση περίκεντρης κατασκευής, ωστόσο στην μια πλευρά του έχει ορθογώνια δεξαμενή συλλογής νερού. Είναι κτισμένη σε ισόδομη σύστημα. Οι πέντε πλευρές του ορίζονται με μαρμαρινους πεσούς στις ακμές τους, στην μία πλευρά ανοίγεται θύρωμα, ενώ στις άλλες πλευρές υπάρχουν μεγάλα ημικυκλικά τοξωτα ανοίγματα, κάτω από κάθε άνοιγμα υπάρχει η πλάκα του κρουνού και λεκανίδα συλλογής νερού κλείνουν. Πάνω από το θύρωμα υπάρχει πλάκα με επιγραφή, σε μετάφραση: «Και το ύδωρ η αρχή των πάντων». Πρόκειται για φράση που αποδίδεται στον Θαλή Μιλήσιο. Νικόλαος Σταυρινίδης,

“Οι φιλανθρωπικές κρήνες του Μεγάλου Κάστρου (τα Σεμπίλια)”, Εφημερίδα “Πατρίς”, 2-18/11/1969, αρ. 13.

Δείτε τη δημοσίευση αναλυτικά στο προφίλη του Μαρίνου Τακιτζη: