Λεωνίδας Ασκιανάκης: Το παιδί που μετρούσε τ’ άστρα στο Αρκαλοχώρι, ιδρυτής του Project S, που απομακρύνει διαστημικά συντρίμμια

Όποιος θέλει να μιλήσει με τον Λεωνίδα Ασκιανάκη πρέπει πρώτα να βρει ένα κενό στο ημερολόγιό του. Και αυτό είναι οργανωμένο με χειρουργική ακρίβεια – σε ημίωρα από τις πέντε το πρωί μέχρι τις έντεκα το βράδυ. Συναντήσεις; Μόνο διαδικτυακές. Θέμα συζήτησης; Μόνο το Διάστημα. Παρότι έχει τόσα διαθέσιμα «παράθυρα», τα ραντεβού του είναι κλεισμένα εβδομάδες πριν. Πολύς φόρτος για έναν 22χρονο. Πότε κοιμάται; «Τώρα είμαι στην τελική ευθεία», λέει αφοπλιστικά. «Δεν γίνεται να αφήσω το πρότζεκτ μου στη μέση». Ένας άνθρωπος σε αποστολή – και η αποστολή αυτή τον συνοδεύει μέχρι και στον ύπνο. Ξαγρυπνά διαβάζοντας ειδήσεις από την Κίνα: νέα θραύσματα σε τροχιά, νέοι κίνδυνοι για τους αστροναύτες. Μόλις στις αρχές Νοεμβρίου, Κινέζοι αστροναύτες αναγκάστηκαν να παρατείνουν την παραμονή τους στο Διάστημα, επειδή υπήρχαν φόβοι ότι το σκάφος επιστροφής είχε χτυπηθεί από συντρίμμια. Και τα συντρίμμια αυτά είναι, κατά έναν τρόπο, το πεδίο εξειδίκευσης του Ασκιανάκη. Αόρατα θραύσματα πάνω από τα κεφάλια μας Χιλιάδες τόνοι θραυσμάτων περιφέρονται γύρω από τη Γη: παροπλισμένοι δορυφόροι, τμήματα πυραύλων, συντρίμμια. Σύμφωνα με την ESA, πάνω από 1,2 εκατομμύρια αντικείμενα μεγαλύτερα από ένα εκατοστό κινούνται στην τροχιά της – περισσότερα από 50.000 από αυτά ξεπερνούν τα δέκα εκατοστά. «Στα 700 με 800 χιλιόμετρα έχουμε τεράστιες συστάδες θραυσμάτων που παραμένουν για αιώνες και πολλαπλασιάζονται με κάθε σύγκρουση», εξηγεί ο Γιαν Σιμίνσκι από την ομάδα Space Debris της ESA στο Ντάρμστατ. Και για να καταστραφεί ένας δορυφόρος αρκεί ένα θραύσμα του ενός εκατοστού: «Σε μια σύγκρουση απελευθερώνεται ενέργεια αντίστοιχη με χειροβομβίδα».

Γι’ αυτό η τροχιά της Γης παρακολουθείται αδιάκοπα. Ωστόσο, όσο μικραίνουν τα αντικείμενα, τόσο πιο δύσκολη είναι η ανίχνευσή τους. «Με τα επίγεια ραντάρ μας εντοπίζουμε αντικείμενα περίπου δέκα εκατοστών. Κάτω από αυτό, είναι αόρατα για εμάς», λέει ο Σιμίνσκι. «Κι αυτό συνεπάγεται έναν μόνιμο βαθμό κινδύνου», επισημαίνει. Από το Αρκαλοχώρι στο Διάστημα Τον ίδιο ουρανό παρατηρούσε κι ο Ασκιανάκης μεγαλώνοντας στο Αρκαλοχώρι του νομού Ηρακλείου, χωρίς ακόμη να ξέρει ότι ήταν γεμάτος συντρίμμια. Από το Δημοτικό είχε πάθος με το διάστημα και τις φυσικές επιστήμες. «Πήγαινα στον διευθυντή και του έλεγα ότι θέλω να συμμετέχω σε διαγωνισμούς μαθηματικών, φυσικής, χημείας, αστροφυσικής». Μετά το Λύκειο βρέθηκε στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ. Πολύ γρήγορα όμως συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν ο δρόμος του: δεν υπήρχε εξειδίκευση στον τομέα που τον ενδιέφερε, ούτε σύγχρονες υποδομές. «Στο δεύτερο εξάμηνο κάναμε μάθημα χειροκίνητης φρέζας, όταν παντού εφαρμόζονταν ήδη πενταξονικά ψηφιακά συστήματα. Κάπου εκεί έχασα την πίστη μου στο ελληνικό πανεπιστήμιο».

Ψάχνοντας εναλλακτικές, ανακάλυψε το TUM στο Μόναχο – χωρίς δίδακτρα, με κορυφαία φήμη. Η μετάβαση στο TUM δεν ήταν απλώς αλλαγή σχολής, ήταν αλλαγή πραγματικότητας. Παρά τις προσπάθειες των ελληνικών πανεπιστημίων, που σύμφωνα με την υπουργό Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη χρηματοδοτούνται συνολικά με 1,5 δισ. ευρώ – και αυτό για ολόκληρη την περίοδο 2021–2025, το περιβάλλον παραμένει αντικειμενικά περιορισμένο. Αντίθετα, μόνο το ετήσιο budget του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Μονάχου για το 2024 αγγίζει τα 2,17 δισ. ευρώ – ένα μέγεθος που μεταφράζεται σε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις, πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια και δυνατότητα συμμετοχής φοιτητών σε ερευνητικά προγράμματα αιχμής. «Ήταν το καλύτερο πανεπιστήμιο στην ΕΕ που μπορούσα να βρω. Κι όταν ξεκίνησα το 2021, ήταν και ο πρώτος χρόνος του Bachelor Aerospace». Εκεί βρήκε ακριβώς αυτό που έψαχνε: μια κοινότητα ομοϊδεατών, σύγχρονα εργαστήρια, απαιτητικά μαθήματα. «Άρχισα να παίρνω όλο και περισσότερα μαθήματα, γιατί μου άρεσαν». Αστροφυσική, ρομποτική, quantum computing – τίποτα δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τη δίψα του για μάθηση. «Τελικά αποφοίτησα με 430 ECTS. Σαν να είχα πάρει δύο πτυχία μαζί». Η σπίθα που άναψε το Πάσχα Από το πρώτο του εξάμηνο είχε μια βασανιστική απορία: «Πώς γίνεται να μένουν τα συντρίμμια 200 χρόνια στο Διάστημα και κανείς να μην κάνει τίποτα;». Έψαξε συνεργάτες, στο πανεπιστήμιο, σε workshops, συχνά χωρίς αποτέλεσμα. «Το 2021 ελάχιστοι καταλάβαιναν τι σχέση έχουν τα συντρίμμια με το Διάστημα», θυμάται. Μέχρι που το Πάσχα του 2022, ως πρωτοετής που είχε επιστρέψει για λίγες μέρες στο πατρικό του στο Αρκαλοχώρι, του ήρθε η ιδέα. «Μέσα σε μια μέρα, έκατσα με ένα σημειωματάριο και είπα: Κάτσε… αυτό ίσως δουλέψει». Το σχέδιό του: ένας δορυφόρος με υπερευαίσθητο ραντάρ και ειδικούς αλγορίθμους σάρωσης, ικανός να εντοπίζει θραύσματα μεγέθους ενός έως δέκα εκατοστών – επιτρέποντας για πρώτη φορά πλήρη χαρτογράφηση της τροχιάς. Αλλά και μια ιδέα για το πώς η ανθρωπότητα θα μπορούσε να επιχειρήσει το σισύφειο έργο του καθαρισμού της τροχιάς: «Η διαχείριση διαστημικών σκουπιδιών πρέπει να γίνει εμπορικά βιώσιμη». Αργότερα, ειδικοί δορυφόροι με ρομποτικούς βραχίονες θα απομακρύνουν τα μεγαλύτερα κομμάτια. Το ραντάρ και ο ειδικός αλγόριθμος σάρωσης μπορεί να εντοπίζει θραύσματα Μια συζήτηση με την Airbus στη διεθνή έκθεση αεροναυπηγικής του Βερολίνου ILA του έδωσε θάρρος: εκεί γνώριζαν το πρόβλημα και χάρηκαν που κάποιος προσπαθούσε να βρει μια λύση. «Και τότε κατάλαβα: ρε συ, πρέπει να ιδρύσεις εταιρεία!». Και το όνομα αυτής: Project-S. Σαν να συνωμοτούσε το σύμπαν, λίγο μετά την ίδρυση του startup τέθηκε σε ισχύ ο νέος ευρωπαϊκός νόμος για το Διάστημα, που υποχρεώνει τις διαστημικές εταιρείες να απομακρύνουν τους παροπλισμένους δορυφόρους τους και τα συντρίμμια. Επένδυση χωρίς μετοχικό αντάλλαγμα Ένα space-startup όμως δεν δημιουργείται με λίγα χιλιάρικα. Και ποιος θα ρίσκαρε να επενδύσει στο startup διαστημικών θραυσμάτων ενός 22χρονου; «Εμείς», απαντά στην DW ο υπουργός Οικονομίας της Βαυαρίας, Χούμπερτ Άιβανγκερ. Από το 2018 η Βαυαρία έχει επενδύσει πάνω από 245 εκατομμύρια ευρώ σε διαστημικά εγχειρήματα – από το προγραμματισμένο σεληνιακό κέντρο ελέγχου στο Ομπερφαφενχόφεν μέχρι καινοτόμα startups. «Εδώ, εταιρείες και ερευνητικά ινστιτούτα μπορούν να υλοποιήσουν έργα που αλλού δεν θα έβλεπαν ποτέ το φως της ημέρας», τονίζει. Η Βαυαρία θέλει να γίνει πυλώνας της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας και χρηματοδοτεί γενναιόδωρα – χωρίς να ζητά μετοχικό αντάλλαγμα. «Στην Καλιφόρνια δεν με πιστεύουν», λέει ο Ασκιανάκης, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Silicon Valley για συνομιλίες με επενδυτές. «Πώς, παίρνετε επιχορηγήσεις έτσι απλά;». Για την πρώτη του διαστημική αποστολή, που προγραμματίζεται για το 2026, το Project-S εξασφάλισε χρηματοδότηση ενός εκατομμυρίου ευρώ από τη βαυαρική κυβέρνηση. Αυτό του προσφέρει ευελιξία και ανεξαρτησία. Οι Αμερικανοί ζητούν να πας στις ΗΠΑ Διότι πολλοί Αμερικανοί επενδυτές θέτουν ως προϋπόθεση της χρηματοδότησής τους τη μετεγκατάσταση της εταιρείας στις ΗΠΑ. «Γιατί να το κάνω αυτό, όταν στη Βαυαρία έχω τις ιδανικές συνθήκες;». Την ίδια στιγμή, και το Βερολίνο φαίνεται να έχει αντιληφθεί πλέον τη στρατηγική σημασία του διαστήματος. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει εντάξει τις διαστημικές τεχνολογίες στον πυρήνα της νέας αμυντικής και βιομηχανικής της πολιτικής, ανακοινώνοντας επενδύσεις 35 δισεκατομμυρίων για την ενίσχυση εγχώριων δορυφορικών συστημάτων, την παρακολούθηση της τροχιάς της Γης και υποδομές ασφάλειας. Μια αλλαγή προσανατολισμού που δημιουργεί ισχυρή δυναμική για το γερμανικό space-οικοσύστημα – και δίνει σε νεοφυείς εταιρείες όπως η Project-S ένα περιβάλλον όπου μπορούν να αναπτυχθούν. Η Γερμανία δείχνει πως θέλει να φτάσει ψηλά – τουλάχιστον έως το Διάστημα. Και ο Λεωνίδας Ασκιανάκης σκοπεύει, με το Project-S, να της ανοίξει τον δρόμο ανάμεσα σε συντρίμμια και θραύσματα.