Πιστοποιητικό Καλοπληρωτή: Ασπίδα προστασίας ή εργαλείο αποκλεισμού;

Το «πιστοποιητικό καλοπληρωτή» ή «πιστοποιητικό φερεγγυότητας», όπως θα ονομάζεται, θα ξεκινήσει πιλοτικά το 2026 και ήδη προκαλεί έντονες συζητήσεις. Άλλοι το βλέπουν ως αναγκαία θωράκιση της αγοράς, ενώ άλλοι φοβούνται ότι μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο κοινωνικού αποκλεισμού.

Πρόκειται για ένα έγγραφο που θα εκδίδεται από το Μητρώο Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους και θα βεβαιώνει αν ένας πολίτης έχει ή δεν έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο ή προς ιδιώτες. Με απλά λόγια, θα αποτελεί μια «επίσημη σφραγίδα» οικονομικής συνέπειας.

Το πιστοποιητικό θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες ιδιωτικές συναλλαγές, όμως η βασική του εφαρμογή θα αφορά την αγορά ενοικίων. Για πρώτη φορά, ένας ιδιοκτήτης θα μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα αν ο υποψήφιος ενοικιαστής είναι συνεπής ή αν κουβαλάει οικονομικές εκκρεμότητες.

Για τον ιδιοκτήτη, το μέτρο υπόσχεται μεγαλύτερη ασφάλεια και λιγότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσει απλήρωτα ενοίκια ή πολύχρονες δικαστικές διαμάχες. Σε μια αγορά που έχει βιώσει αρκετές φορές τέτοιες καταστάσεις, το πιστοποιητικό μοιάζει σαν μια δικλείδα ασφαλείας που θα κάνει τις συμφωνίες πιο ξεκάθαρες.

Για τον ενοικιαστή, η εικόνα είναι πιο σύνθετη. Από τη μια, όσοι είναι τυπικοί στις οικονομικές τους υποχρεώσεις θα έχουν τη δυνατότητα να το αποδείξουν έμπρακτα, ενισχύοντας τις πιθανότητές τους να βρουν το σπίτι που θέλουν. Από την άλλη όμως, όσοι έχουν βρεθεί σε δύσκολες οικονομικές περιστάσεις  όπως  η ανεργία, υγειονομική κρίση, χαμηλά εισοδήματα ,κινδυνεύουν να στιγματιστούν.

Το μεγαλύτερο ερώτημα που αναδύεται είναι αν το πιστοποιητικό θα συμβάλει πράγματι στη σταθερότητα ή αν θα ενισχύσει τις κοινωνικές ανισότητες. Διότι, αν και σε θεωρητικό επίπεδο προάγει τη διαφάνεια, στην πράξη μπορεί να λειτουργήσει σαν «κόκκινη κάρτα» για χιλιάδες πολίτες που έχουν μικρές ληξιπρόθεσμες οφειλές.

Φανταστείτε έναν άνθρωπο που βρέθηκε άνεργος για έξι μήνες και άργησε να πληρώσει κάποιους λογαριασμούς. Ή μια οικογένεια που χρωστάει ένα μικρό ποσό στην εφορία, αλλά παράλληλα είναι απολύτως συνεπής στα ενοίκια της. Με το νέο σύστημα, αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να χαρακτηριστούν «μη αξιόπιστοι» και να αποκλειστούν από την πρόσβαση στη στέγη.

Πέρα από τον κοινωνικό αντίκτυπο, τίθενται και σοβαρά ερωτήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων. Ποιος θα έχει πρόσβαση στις πληροφορίες; Θα μπορεί ο ιδιοκτήτης να γνωρίζει αναλυτικά τα χρέη ενός ενοικιαστή ή μόνο αν έχει ή δεν έχει οφειλές; Και, το κυριότερο, πώς θα αποφευχθεί η κατάχρηση αυτών των δεδομένων σε έναν κόσμο όπου οι πληροφορίες εύκολα διαρρέουν;

Αν τελικά εφαρμοστεί, το πιστοποιητικό καλοπληρωτή ίσως δημιουργήσει ένα πιο σκληρό τοπίο στην αγορά ενοικιάσεων. Οι ιδιοκτήτες θα έχουν ένα ακόμη «χαρτί» στα χέρια τους, ενώ οι ενοικιαστές θα χρειαστεί να αποδείξουν ότι αξίζουν την εμπιστοσύνη. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα πιο δύσκολες διαπραγματεύσεις, με αποτέλεσμα να ζητούνται υψηλές προκαταβολές ή να αποκλείονται όσοι δεν πληρούν τα νέα «κριτήρια».

Με αυτόν τον τρόπο, αντί να μειωθεί το πρόβλημα της ανασφάλειας στις μισθώσεις, υπάρχει ο κίνδυνος να βαθύνει το χάσμα ανάμεσα στους «καλοπληρωτές» και τους πιο ευάλωτους. Οι πρώτοι θα έχουν περισσότερες επιλογές, ενώ οι δεύτεροι θα σπρωχτούν στο περιθώριο – ίσως αναγκασμένοι να στραφούν σε φθηνές, επισφαλείς ή ακόμα και παράνομες λύσεις στέγασης.

Το πιστοποιητικό καλοπληρωτή φαντάζει ως μια καινοτομία που στοχεύει στην προστασία της αγοράς. Ωστόσο, πίσω από την ιδέα κρύβεται το ρίσκο να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός κοινωνικής κατηγοριοποίησης. Αν δεν υπάρξουν δικλείδες για όσους πραγματικά προσπαθούν να ορθοποδήσουν, το μέτρο μπορεί να καταλήξει σε ένα εργαλείο αποκλεισμού αντί για λύση.

Η συζήτηση μόλις άρχισε  και ίσως το κρίσιμο σημείο είναι να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της ιδιοκτησίας και στο θεμελιώδες δικαίωμα όλων σε αξιοπρεπή στέγη.